ĐẢO PHÚ QUỐC: ĐỘC ĐÁO NHỮNG DÒNG SÔNG
Cú lẽ khụng cú hũn đảo nào trên đất nước lại có được những dũng sụng, con rạch nhiều và lớn như ở đảo Phú Quốc. Nếu có dịp thăm Phú Quốc, bạn hóy thuờ thuyền nhỏ thực hiện một chuyến đi ngược lên thượng nguồn tham quan 2 con sụng lớn và tiờu biểu nhất của Phỳ Quốc.
SÔNG DƯƠNG ĐÔNG:
Sông Dương Đông là một trong hai con sông lớn nhất của hũn đảo tuyệt đẹp này. Chuyến đi bắt đầu từ cửa sông, nơi dũng sụng gặp nhau với biển cả. Từ biển nhỡn vào, cửa sụng Dương Đông rất hẹp. Bởi vỡ nơi đây luôn bị bồi đắp bởi đất cát do dũng sụng mang từ thương nguồn đến. Tốc độ bồi lắng ở cửa sông tăng lên vào mùa mưa, khi đó nước sông dâng cao và chảy xiết, bào mũn đất, đá trên đường nó chảy qua. Đọan hạ lưu sông Dương Đông đi qua là thị trấn cựng tờn với dũng sụng này. Đây là thị trấn lâu đời và sầm uất nhất đảo Phú Quốc. Cũng giống như bao thị trấn ở đất liền, khu hợp chợ của thị trấn nằm cạnh bờ sông. Vị trí này rất thuận tiện cho việc trao đổi, buôn bán hàng hóa trong hoàn cảnh giao thông thủy là giải pháp gần như duy nhất để lưu thông hàng hóa hai chiều với đất liền. Chỉ ngoại trừ thời gian về đêm, suốt ngày là cảnh tấp nập trên bến, dưới thuyền, buôn bán đủ loại thủy sản. Ở chợ Dương Đông, người ta có thể mua được rất nhiều loại thủy sản vừa được đánh bắt từ biển về cũn tươi rói. Một bộ phận dân cư ven bờ sống bằng nghề biển nên thường thấy rất nhiều tàu cá neo đậu dọc theo hai bờ sông. Càng đi xa chợ Dương Đông, nhà cửa cũng bắt đầu thưa thớt dần, nhường chỗ cho những cơ sở tiểu thủ công nghiệp như đóng mới và sửa chữa tàu thuyền, máy móc, nhà thùng nước mắm, buôn bán vật liệu xây dựng... và cây cối mọc hai bên bờ sông cũng xuất hiện càng lúc càng nhiều hơn. Phong cảnh thiên nhiên tăng dần vẻ hoang sơ với dáng núi sừng sững in bóng xuống mặt nước trong xanh.
Sông Dương Đông chỉ dài khoảng trên 10km nên từ cửa sông đi vào khoảng 3km thỡ đó tới vựng trung du. Nơi đây khoảng cách đôi bờ hẹp lại, lũng sụng nụng hơn. Đây đó giữa lũng sụng cú một số cồn cỏt ngầm do bồi lắng tạo nờn. Những bói cỏt bồi giữa dũng thường là nơi sinh sống của một số loài nhuyễn thể. Tại một bói bồi như vậy, chúng tôi gặp nhiều trẻ em lặn mũ con hến. Sở dĩ hến xuất hiện ở đây là vỡ nước từ biển tràn sâu vào đảo làm nước sông mặn vào mùa khô, tạo nên một thứ nước lợ rất phù hợp với đời sống loài hến. Đi khoảng một phần ba chiều dài con sông, trước mắt bạn sẽ hiện ra màu xanh và dáng hỡnh cõy đước. đây là một loài cây chỉ sinh sống ở vùng bói bồi ven biển. Trong đất liền, loài cây này mọc thành rừng lớn. Có hai khu rừng đước nổi tiếng ở nước ta là Cần Giờ của TP.HCM và Năm Căn của Cà Mau. Sự xuất hiện của loại hỡnh rừng ngập mặn ven sụng ở Phỳ Quốc làm phong phỳ thờm cho hệ sinh thỏi vốn rất đa dạng và phong phú của hũn đảo. Cây đước ven sông Dương Đông không cao và to như ở đất liền. Trên bộ rễ của chúng có rất nhiều con hào sinh sống. Đây là một loài nhuyễn thể chỉ thấy sống theo những dóy đá ven bờ biển. Loài hào này cho thịt ăn rất ngon. Nếu cây đước sống ở nơi tiếp giáp giữa nước và bờ, thỡ khi rời tàu lờn phía trên bờ, nơi có bói bồi là chổ sinh sống của nhiều loài cõy khỏc, trong đó có những loài cây lạ, có hoa rất đẹp mà rừng ngập mặn ở đất liền chưa từng thấy bao giờ. Những bói đất này chỉ ngập theo con nước. Nếu so sánh với đước dưới sông thỡ đây là một tiểu hệ sinh thái khác của rừng ngập mặn Phú Quốc. Càng về thượng nguồn, sông Dương Đông càng bị uốn khúc. Đoạn khoảng 5km tính từ cửa sông trở vào có 3 khúc quanh. Đến một đoạn nữa thỡ xuất hiện một ngó năm. Đây là nơi hợp lưu của các con lạch nhỏ. Trước khi đổ ra sông, nơi hợp lưu này chia thành 2 nhánh chảy qua một cù lao nhỏ. Trên cù lao có rất nhiều cây dừa nước sinh sống. Trong 5 nhánh nơi hợp lưu, có một nhánh chíh. Đó là nhánh xuất phát từ thượng nguồn của dũng sụng.
Sông Dương Đông bắt nguồn từ một dũng suối chủ yếu. Con suối này được cư dân địa phương gọi là suối Đá Ngọn. Muốn lên suối Đá Ngọn thỡ phải đi đường bộ. Nơi đây, Bộ NN và PTNT đó cho xõy dựng một hồ chứa nước ngọt để cung cấp nước sinh hoạt cho thị trấn Dương Đông. Nước không chỉ từ suối Đá Ngọn chảy vào hồ, mà cũn từ nhiều con suối nhỏ khỏc. Tổng diện tớch mặt hồ và cỏc lưu vực lên tới 16km vuông. Khu vực thượng nguồn sông Dương Đông là một vùng thắng cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp. Ngày nay, hồ nước Dương Đông là một trong những địa chỉ mà khách du lịch thường đến tham quan. Nếu tính từ hồ chứa nước, sông Dương Đông có chiều dài hơn 10km, là một trong những thắng cảnh có thể khai thác du lịch.
SÔNG CỬA CẠN
Rời sụng Dương Đông, bạn có thể làm một chuyến tỡm hiểu sụng Cửa Cạn, con sụng lớn thứ hai của Phú Quốc. Bạn có thể đi bằng đường bộ dọc theo bờ sông. So với sông Dương Đông, sông Cửa cạn có chiều dài gần bằng. Tuy bắt nguồn từ một dóy nỳi khỏ gần theo đường chim bay, nhưng do nhiều lần uốn khúc nên trở nên dài hơn. Đây là một đặc điểm chung của những dũng sụng ở Phỳ Quốc. Sụng Cửa Cạn cú cửa nằm sỏt một ngọn nỳi được gói là Mũi Ông Quới. Đúng như tên gọi, cửa sông hẹp, có nhiều đá ngầm và rất nông, chỉ có ghe nhỏ mới ra vào được cửa sông này an tũan. Cú lẽ vỡ địa hỡnh hiểm trở như vậy cho nên ngày xưa, anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực đó chọn con sụng này làm đường vận chuyển vũ khí, lương thực cho nghĩa quân, xây dựng căn cứ phía thượng nguồn để chống lại sự xâm nhập sâu vào đảo của tàu chiến Pháp. Trước cửa sông là một dóy cồn cỏt dài chừng nửa km. Vào mùa mưa bóo, cồn cỏt bị xỏo trộn dữ dội cho nờn cửa sụng luụn bị thay đổi diện mạo và kích thước. Vùng ven cửa sông có một bói đá trứng. Những viên đá nhỏ do bị nước liên tục bào mũn, mài nhẳn nờn cú hỡnh trứng rất đặc biệt. Các rạn đá ngầm dưới nước bị xâm thực dữ dội nên có hỡnh thự cũng rất đặc trưng. Đây là một nơi trú ngụ và kiếm ăn của nhiều loài cá, trong số này có vài loài rất đẹp, có thể làm cá cảnh.Vùng ven bờ thuộc hạ lưu sông Cửa Cạn là nơi mà cư dân địa phương sử dụng để nuôi tôm xuất khẩu. Tuy nhiên, nghề nuôi tôm ở đây chỉ phát triển ở qui mô nhỏ, sản lượng hàng năm không nhiều, vỡ thiếu mặt bằng. Một khớa cạnh tiờu cực trong vấn đề nuôi tôm ở ven sông Cửa Cạn là nó có khả năng làm đảo lộn hoặc ít nhất là làm ảnh hưởng đến cảnh quan thiên nhiên, môi trường và hệ sinh thái ở đây.Cách cửa sông vài trăm mét là một vùng bói bồi. Đây là nơi cây đước và các loài thực vật, động vật thuộc rừng trên đất ngập măn sinh sống.
Bạn sẽ ngạc nhiờn khi tiến sõu vào khu sinh cảnh này. Hiện ra trước mắt bạn là một số loài phong lan sinh sống trên thân cây đước. Có thể đếm được ít nhất là 4 loài phong lan ở đây. Sự phát hiện này vô cùng thú vị, vỡ từ trước tới nay chưa ai thấy phong lan sống trong loại hỡnh rừng ngập mặn.
Dưới sông, có nhiều cỏ biển sinh sống. Một trong những loài sinh vật phổ biến nhất ở cỏc dũng sụng Phỳ Quốc là ốc len. Sau khi những con ốc này chết đi, vỏ của chúng cũng chưa phải là đồ bỏ đi. Những cái vỏ ốc này trở thành ngôi nhà chắc chắn của một loài giáp xác (người ta gọi là "ốc mượn hồn ").
Ngoài 2 con sụng lớn, ở Phỳ Quốc cũn cú nhiều con rạch và suối. Những con rạch nhỏ và ngắn hơn sông. Một trong những con rạch đẹp
Nguồn: tổng hợp.
